Maar liefst 16.300 openstaande vacatures. Het tekent de situatie in de bouwnijverheid: om hun projecten te kunnen afronden, hebben werkgevers dringend behoefte aan arbeidskrachten. Maar hoe kunnen ze die aantrekken? En niet te vergeten: hoe kunnen ze hun huidige werknemers behouden?
Al jaren kampt de timmerman met versleten knieën. Zijn eigenlijke vak kan hij niet meer uitoefenen, maar toch voelt hij zich nog steeds nuttig. Want nu werkt hij niet meer met collega-timmermannen, maar met ICT’ers. ‘Die jongens zijn bezig met het moduleren van woonhuizen,’ zegt Arjan Walinga, Accountmanager bij Bouwend Nederland. ‘En dus komen ze regelmatig met creatieve ideeën. Maar bij iedere ingeving kijken ze vragend naar die timmerman. Want creativiteit is leuk, maar werkt het ook in de praktijk? En dat weet die timmerman als geen ander.’
Het vormt een van de mogelijke oplossingen voor een ingewikkeld probleem. Waren bouwwerkgevers 10 jaar geleden nog gedwongen om medewerkers massaal te ontslaan, anno 2019 kampen ze met een heel ander probleem. In het derde kwartaal van 2018 was het aantal openstaande vacatures opgelopen tot 16.300. Een groot deel daarvan is ook nog eens moeilijk vervulbaar: maar liefst 58%.
Walinga ziet hier de naweeën van de crisis. ‘Op het eerste gezicht lijkt de oplossing simpel: alle werknemers die destijds zijn afgevloeid, kunnen weer aan het werk. Maar in werkelijkheid ligt het veel ingewikkelder. Sommigen zijn inmiddels met pensioen, anderen hebben zich omgeschoold. Als die laatsten al willen terugkomen, dan is dat vaak lastig.’
Veranderingen
Volgens Walinga is de bouw de afgelopen paar jaar enorm veranderd. ‘Kijk bijvoorbeeld naar de ontwikkelingen op het gebied van prefabriceren. Huizen worden nu niet meer gemetseld op de bouwplaats. In plaats daarvan komen de muren kant en klaar uit de fabriek. Bovendien zie je een andere ontwikkeling: gebouwen worden ontworpen met BIM, achter de computer. Dat is enorm praktisch, want eventuele constructiefouten kun je al zien voordat je nog maar één steen heb gelegd. Maar het leidt allemaal wel tot heel ander werk.’Bovendien moet de sector vraagstukken oplossen op een veel abstracter niveau. Vraagstukken bijvoorbeeld op het gebied van demografie en milieu. ‘Nederland moet verduurzamen,’ zegt Walinga. ‘Hoe gaan bouwbedrijven dat realiseren? Bovendien komen er meer bejaarden, en tegelijk neemt het aantal geschikte woningen drastisch af. Hoe gaan we dat oplossen? Er zijn mensen nodig die daarover meedenken.’
Ontwikkeling
Het werk verandert dus - en daar ligt ook de sleutel tot de oplossing. Volgens Marieke van der Post, beleidsadviseur bij Bouwend Nederland, zijn er voldoende bedrijven die erin slagen mensen aan zich te binden. Dat doen ze juist door op die verandering in te spelen. ‘Wij hebben leden die willen dat hun medewerkers zich continu blijven ontwikkelen. Dan heb je het bijvoorbeeld over een opleiding van MBO 3 naar MBO 4, en dat is slechts een van de mogelijkheden. Mensen hoeven niet per se te klimmen op de ladder, ze kunnen zich ook ontwikkelen in een heel andere richting. Neem die timmerman met versleten knieën. Die timmert niet meer, maar speelt nu de rol van adviseur.’Automatisering
Natuurlijk is er nog een andere oplossing voor het personeelstekort: zorg dat de sector automatiseert. ‘Wat dat betreft kunnen we veel leren van de landbouw,’ zegt Walinga. ‘Daar gebeurt bijna alles machinaal: het zaaien, het oosten, het melken van de koeien. Er komt geen mensenhand meer aan te pas. In de bouw ligt dat anders. Oké, de eerste metselrobots zijn al aan het werk, en in de scheepsbouw worden soortgelijke robots ingezet voor laswerkzaamheden. Maar wat robotisering betreft staan wij nog aan het begin.’Hoe snel zal die ontwikkeling gaan? De vraag valt moeilijk te beantwoorden, maar volgens Walinga staan alle seinen op groen. ‘In de komende jaren zie ik een tweedeling. Mensen met veel geld zullen nog steeds een huis laten bouwen volgens hun wensen, de rest kan zich dat niet meer permitteren. Die staan voor een simpele keuze: geen huis of een huis dat is geprefabriceerd. Ondertussen staan de bouwondernemingen voor een uitdaging. De grondprijs zal hoog blijven, maar de huizen moeten goedkoop zijn. Dat kun je alleen maar bereiken door vergaande automatisering. Daar de komende jaren flink in worden geïnvesteerd.’