Wat denk jij als je aan het woord ‘niet’ denkt? De meeste mensen krijgen er een negatieve gedachte bij. Onterecht, stelt columnist Peter. Het woord ‘niet’ is juist heel krachtig en kan de boodschap die je wil verspreiden aanzienlijk versterken.
Laatst was ik aanwezig bij een congres, bij een interessante presentatie van een happiness manager. Wat dat is? Dat legde de man ons uit. Op een scherm achter hem verscheen een clownachtig figuur met een rode neus en flapschoenen. In zijn handen had hij twee enorme taarten, bestemd voor het personeel. En het stripballonnetje boven zijn hoofd toonde zijn bijbehorende tekst: ‘Sapperdeflap!’
‘Ziet u dit?’ vroeg de spreker. ‘Nou, dit doet een echte happiness manager dus absoluut níet.’
Verkeerd beeld
Ik vond het een pakkend begin. Niet alleen was het grappig en beeldend – het was ook nog eens confronterend. Want inderdaad, ik zag zo’n happiness manager 40 uur per week vrolijk in het rond springen en guitig struikelen over die flapschoenen. Een totaal verkeerd beeld dus - en dat werd in een veeg van mijn netvlies gepoetst. Heel krachtig.Maar na afloop van de presentatie klonk er ook kritiek. En die kritiek viel te voorspellen. ‘Ik vond het een héél negatief begin’, riep iemand tijdens de koffie. ‘Dat woord ‘niet’ – ze rilde – daar houd ik niet van. Ik ben meer van ‘wél’. Positief.’
Roze olifant
Die aversie is wijdverbreid. ‘Niet’ is niet positief en daarom moet je het vermijden, in presentaties en ook in geschreven teksten. En nee, zeggen de critici, dat is geen kwestie van smaak. Want niet alleen is ‘niet’ negatief, het leidt ook nog eens tot communicatiestoornissen.En om dat te illustreren, komen ze met het experiment van de roze olifant.
Dat werkt aldus. Doe je ogen dicht en denk niet – ik herhaal: niet – aan een roze olifant. En? Is het gelukt? Nee, er is geen ontkennen aan: je hebt tóch aan die olifant gedacht. En voor alle niet-nieters is dat het ultieme bewijs. Het woord ‘niet’ is krachteloos; ons brein is gemaakt om het mentaal weg te gummen. Dus brandt die olifant zich groot en roze in ons netvlies.
Spoiler alert
Een overtuigend bewijs? Ik vraag het me af. Want laten we het gedachte-experiment een beetje aanpassen: denk nu niet aan een roze olifant maar aan een torenhoog balkon. Enkele onderzoekers hebben je vastgegrepen en duwen je – alles voor de wetenschap – langzaam over de balustrade. Maar ze geven je nog wel een duidelijke instructie: ‘Niet naar beneden vallen. Ik herhaal: niet!’ En vervolgens geven ze je het beslissende duwtje.Spoiler alert: je valt toch. Eigen schuld. Of liever gezegd: de schuld van je hersenen. Want die hebben dat woordje ‘niet’ alweer gemist.
Geen vleugels
Alweer: is dit een overtuigende bewijsvoering? Nou... ik denk dat ook de meest fundamentalistische niet-nieter hier gaat twijfelen. Dit is natuurlijk geen kwestie van niet luisteren, maar van niet kunnen. Wij mensen hebben geen vleugels, en dus kunnen we alleen maar vallen.Oké, die was simpel. Maar dit is ook een van de manco's aan het verhaal van de roze olifant. Als je mensen vraagt hier niet aan te denken, proberen ze precies dat: die roze olifant moet van hun netvlies. Ze hebben het woordje ‘niet’ wel degelijk gehoord, maar ze kunnen onmogelijk voldoen aan de opdracht. Het experiment zegt niets over ‘niet’, het bewijst alleen in hoeverre we in staat zijn onze gedachten te controleren. Iedereen die weleens heeft gemediteerd, kent het antwoord: niet.
Positief
Terug naar die dame in de pauze van het congres. Had ze gelijk? Is ‘niet’ inderdaad negatief? Nou… niet per se – en die happiness manager had dat goed begrepen. Juist door dat ‘niet’, maakte hij zijn publiek warm voor zijn eigenlijke presentatie. Want zodra de clown van het scherm was verdwenen, wilde ik nog maar één ding weten: wat doet zo’n happiness manager dan wél?Bovendien deed de spreker iets dat de kracht van het woord 'niet' aanzienlijk versterkt. Nieuwsgierig? Kijk dan naar het volgende filmpje.
https://www.youtube.com/watch?v=dOgsk8Om8Lk
Lees meer: Zo maak je een geweldige elevator pitch in 5 stappen